امروز کارشناسان، از رسیدن زبانه‌های فرونشست به داخل شهر اصفهان و بخش‌های مرکزی و حتی بافت تاریخی این شهر خبر می‌دهند. آمارها از وضعیت تکان دهنده دشت اصفهان- برخوار با تمرکز جمعیتی ۲.۵ میلیون نفر و وجود زیرساخت های استراتژیک همچون فرودگاه، ورزشگاه نقش جهان،پالایشگاه، نیروگاه، پتروشیمی و … خبر می دهند، تا جایی که مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با قاطعیت می گوید: امروز اصفهان تنها شهری است که فرونشست زمین به داخل منطقه مسکونی آن نفوذ کرده و دیگر زمانی برای احیای آبخوان دشت اصفهان- برخوار نداریم و تنها تا سال ۱۴۰۹ و در خوشبینانه ترین حالت تا سال ۱۴۱۸ فرصت برای نجات این آبخوان داریم.

گفته می شود که آبخوان دشت اصفهان- برخوار از سه جهت شمال (ارتفاعات باقرآباد)، غرب (دشت دهق- علویجه) و جنوب و جنوب غربی از زاینده رود تغذیه می‌شود و زاینده رود تنها رودخانه‌ای در وسط شهر نیست، بلکه مادی‌هایی که آب را تغدیه و به داخل دشت پخش می کنند نیز بسیار حایز اهمیت است.

طی دو دهه گذشته با خشکی زاینده رود و برداشت‌های بی‌رویه از آبخوان دشت اصفهان-برخوار و خالی شدن آن، سرطان فرونشست زمین به مغز استخوان اصفهان رسیده و امروز ترک‌های فرونشست در جای جای مناطق مسکونی شهر همچون خانه اصفهان، ملک شهر، خوراسگان، رهنان، مهرآباد، لاهور و حمزه، فلکه فیض و … رسیده و همچنین در مناطق ۱۵، ۱۲، ۱۱، ۱۰، ۷ و ۱۴ شهرداری اصفهان و تاسیسات و بناهای خدماتی همچون پایانه امیرکبیر، ساختمان اتاق بازرگانی و … به وضوح قابل مشاهده است و این ترک‌ها، به خصوص طی دو سال گذشته بیش از هر زمان دیگری نمایان شده است.

مهدی طغیانی- نماینده مردم اصفهان در مجلس جمعه شب در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به اینکه متاسفانه دیدگاهی که در مورد آب در اصفهان است در بین مدیران کشور، وزات جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و … وجود ندارد، می گوید: در یک سال گذشته تنها ۱۰ روز آب رودخانه باز بود و اگر همین وضعیت ادامه یابد این شهر بر سر مردم خود خراب می شود.

وی با بیان اینکه از آبخوان دشت اصفهان- برخوار سالانه حدود ۵۰۰ مترمکعب آب برداشت می کنیم، تاکید می کند:  میزان آب برآوردی این آبخوان از ۷.۵ میلیارد مترمکعب، اکنون به ۴.۵ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است و پیش بینی کارشناسان این است که آبخوان دشت اصفهان تنها تا ۹ سال می تواند با این شرایط دوام بیاورد و تا سال ۱۴۰۹ این آبخوان به آخر خود می رود. باید توجه داشت که رودخانه زاینده رود رگ حیاتی این آبخوان است و زمانی برای احیای آن نداریم، بنابراین برای احیای زاینده رود اقدام فوری، سریع و اقدامی انجام دهیم.

مطابق آمارهای اعلام شده میزان نرخ سالیانه فرونشست در منطقه شمالی اصفهان حدود ۱۵ سانتیمتر است. ایسنا در بازدید از برخی مناطق شمالی اصفهان به همراه حسین حجتی- مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان، رضا اسلامی- مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان و بهرام نادی- عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف آباد پیشروی فرونشست در بافت مسکونی اصفهان را بررسی کرده است.

بیشترین نشانه‌های فرونشست زمین در مناطق شمالی اصفهان همچون ملک شهر، خانه اصفهان و منازل مسکونی شهرک نیروی هوایی ارتش مشهود است.

به گفته بهرام نادی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و دکتری عمران و ژئوتکنیک، نرخ سالانه فرونشست زمین در خانه اصفهان بین ۱۷ تا ۱۸ سانتیمتر است و هر ساختمانی که ترمیم و مرمت نشود، ترک های فرونشست در آن بیشتر نمایان می شود.

حسین حجتی- مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان هم با اشاره به ترک های منازل این شهرک، تصریح می کند: اگر فرونشست زمین با همین سرعت پیشروی کند و آبخوان دشت اصفهان-برخوار خالی شود، تا ۱۵ سال آینده، عاقبتی همانند این شهرک در انتظار دیگر مناطق مسکونی اصفهان است، در این شرایط دیگر اصفهانی ها حاضر نیستند خانه های خود را ترمیم کنند و از این شهر خواهند رفت.

همچنین بهرام نادی تاکید می کند: هنوز آبخوان دشت اصفهان-برخوار، آب دارد، اما اگر زمانی این دشت خالی شود، ساکنان اصفهان ناچار به مهاجرت می‌شوند.

حجتی ادامه می دهد: در حال حاضر بیشترین میزان فرونشست در خانه اصفهان، ملک شهر و … دیده می‌شود. اینکه می گوییم فرونشست در حال حرکت به سمت مرکز اصفهان است، به دلیل این نشانه هاست.

او اضافه می کند: عمده نشست‌ها در شهرک نیرو هوایی ارتش نامتقارن یعنی ۴۵ درجه یا نزدیک به ۴۵ درجه است، به همین دلیل ساختمان‌ها در این مدل نشست، می شکند.

او توضیح می دهد: در بررسی ترک ها، ۱۶ ترک در ساختمان وجود دارد که ترک های نامتقارن مربوط به فرونشست است به نحوی که ساختمان در ترک های این مدل، از بالا به سمت پایین قاچ می خورند و میزان باز شدگی ترک در بالای ساختمان بیشتر از پایین است و دیوارها حرکت کرده است.

مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان درباره اینکه چرا ترک های فرونشست در منطقه شمال شهر اصفهان بیشتر است، به وضعیت آبخوان اشاره می کند و می گوید: متاسفانه تعادل در این دشت وجود ندارد و زمانی تعادل بخشی صحت پیدا می‌کند که میزان برداشت آب و تغذیه آبخوان یکسان باشد، اما آبخوان دشت اصفهان-برخوار با مساحت ۱۶۰۶ کیلومتر، طی ۱۵ سال اخیر با ۲.۹ میلیارد مترمکعب با کسری آب مواجه شده، از سوی دیگر سالانه ۳۵۹ میلیون مترمکعب به این کسری اضافه می‌شود.

او با تاکید بر اینکه با این کسری آبخوان و برداشت سالانه، فرونشست اصفهان روز به روز در حال افزایش است، اضافه می کند: پیشتر آثار فرونشست در دشت‌ها نمایان بود که شاید خطر آن کمتر بود، اما زمانی که فرونشست به منطقه مسکونی می‌رسد، باید در انتظار فاجعه ای بزرگ باشیم.

او تصریح می کند: اصفهان با ۶ هزار اثر تاریخی، بازار، خانه محور تاریخی یکی از شهرهای قدیمی کشور است، اما با پیشروی فرونشست دیگر نگران آثار تاریخی نیستیم، بلکه نگران از بین رفتن زندگی در دشت اصفهان- برخوار هستیم؛ زمانی که فرونشست رخ داد، هر چه بسازیم، دوباره می شکند.

حجتی تصریح می کند: باید توجه داشت تنها مخاطره برگشت ناپذیر که نمی‌توان جلوی آثار آن را گرفت، فرونشست است که زیر زمین خالی می شود.

رضا اسلامی- مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز در این باره، می گوید: به وضوح دیده می شود هر کجا که ترک های موجود بر دیواره خانه های شهرک هوایی را پر کرده اند، به دلیل پیش‌روی فرونشست، ترک ها یکی دو متر آن طرف تر و جای دیگر خود را نمایان کرده است و همانند این ترک ها در ایوان های پل خواجو دیده می شود.

او توضیح می دهد: اگرچه ظاهر امر را درست می کنیم، وضعیت زمین اصفهان از زیر، خراب و فرونشست در حال پیشروی است.

او می گوید: حداقل نشست مجاز ساختمان ۲.۵ سانتیمتر و حداکثر نشست مجاز ۵ سانتیمتر است، در حالی که در شهرک نیروی هوایی دو تا سه برابر نشست مجاز، یعنی حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر ساختمان ها نشست را تجربه کرده‌اند.

او ادامه می دهد: از زمانی که جریان دائمی زاینده رود قطع شد و با فشار به آبخوان اصفهان-برخوار همچنان از آن برداشت آب کردیم، این بلا بر سر اصفهان آمد و این شهرک نمونه کوچکی از پیشروی فرونشست زمین در بافت مسکونی اصفهان است و در آینده همانند وضعیت این شهرک را در بسیاری از خیابان های اصفهان شاهد خواهیم بود که دیگر خانه ها قابل سکونت نخواهد بود که باید یا ترمیم شوند و یا خراب و از نو ساخته شوند.

مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی اصفهان درباره عاقبت ساختمان‌های نوساز و درگیر آنها با فرونشست، توضیح می دهد: شاید این ساختمان ها نیز تنها ۱۰ سال دوام آورند، چراکه زمین در حال نشست است و ما نمی توانیم جلوی نشست زمین را بگیریم و تنها راه به تعویق انداختن فرونشست جریان دوباره زاینده رود و از سوی دیگر برداشت نکردن از آبخوان دشت اصفهان-برخوار است.

او می گوید: در حال حاضر ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب به آبخوان اصفهان- برخوار بدهکاریم و امروز در تمام مناطق اصفهان به خصوص شمال این شهر در خانه اصفهان، ملک شهر، رباط، جابر انصاری و … ترک های فرونشست دیده می شود، بنابراین اگر فکری به حال آبخوان اصفهان نشود در آینده نزدیک این ترک ها در مناطق مرکزی اصفهان همچون بزرگمهر، دشتستان، سروش، احمد آباد، فلکه فیض و…. دیده خواهد شد.

اسلامی تصریح می کند: اگر زاینده رود جاری نباشد تمدن اصفهان از بین خواهد رفت و کل شهر آینده ای مشابه این شهرک خواهد داشت.

اینجا مسجد المحمود واقع در خانه اصفهان است، اگرچه چند سال از ساخت این بنا نگذشته، اما ترک های فرونشست در دیوارهای این مسجد به وضوح نمایان است، جداشدگی دیوار حیاط مسجد تا جایی که چهار انگشت دست در آن دیوار فرو می رود، از سوی دیگر دیوار کوتاه اطراف مسجد نیز به دلیل فرونشست از کف زمین دیوار تاب برداشته است.

پایانه باری امیرکبیر اصفهان واقع در خیابان شاهپور جدید، یکی از مجموعه های خدماتی استان که آثار فرونشست بر کف زمین این پایانه، ساختمان پست و همچنین مخزن ذخیره آب آن به وضوح دیده می شود، به گفته حسین حجتی نشست ها و ترک های نامتقارن ساختمان پست پایانه امیرکبیر اصفهان طی دو سال اخیر ایجاد شده و به وضوح این ترک ها نمایان است و امروز این ساختمان به مخروبه ای تبدیل شده است.

کمی جلوتر بر دیواره ها و کف ساختمان اعلام بار این پایانه ترک های فرونشست به وضوح قابل مشاهده است، بخشی از ساختمان ها بیشتر نشست کرده و بخشی دیگر کمتر، که این امر موجب ترک های نامتقارن در این مجموعه شده است.

با نگاهی به مخزن ذخیره آب، با چشم کج شدگی آن قابل مشاهده است، بخش از این مخزن بلند که بر روی زمین است شاهد عدم تعادل آن هستیم بخشی بالاتر و بخشی پایین تر بر روی زمین قرار گرفته است.

ساختمان بیمه آسیا

اینجا خیابان امام خمینی اصفهان، ساختمان بیمه آسیا است که در بررسی های صورت گرفته، نشست ۱۹ سانتیمتر مشخص شده است. مدل نشست این ساختمان نامتقارن بوده که یکی از پی های ساختمان نسبت به پی دیگر دچار نشست بیشتر شده و دیوار ساختمان دچار قاچ خوردگی و شکاف عمیق شده و دو بخش از هم جدا شده است.

وجود یک چاه آبیاری در محدوده خیابان امام خمینی اصفهان که به گفته اسلامی، اثرات موضعی برداشت آب از این چاه بر ساختمان های مسکونی اطراف به صورت ترک نمایان است و در حالی که نشست مجاز پی معمولی ۲.۵ سانتیمتر، در این محدوده سه برابر نشست مجاز در اصفهان، یعنی ۱۵ سانتیمتر فرونشست داریم.

او می گوید: برداشت از سفره های آب زیرزمینی، تاثیر خود را بر روی ساختمان های اطراف گذاشته است و شاهد کج شدگی ساختمان ها در منطقه شمال اصفهان هستیم و بعضا برخی ساختمان ها از یکدیگر جدا شده اند.

اسلامی توضیح می دهد: امروز در مناطق مسکونی و شهری اصفهان لوله های گاز، آب و پست های برق زیادی وجود دارد و این نگرانی وجود دارد اگر زمین دچار فرونشست شود، لوله های گاز تاب آوری نداشته باشند و شاهد انفجار شویم و یا کج شدگی تیرهای برق موجب پارگی سیم ها و ایجاد اتصالی شود و فاجعه ای جبران ناپذیر را رقم بزند.

او تصریح می کند: پیشروی فرونشست زمین در منطقه مسکونی اصفهان روز به روز در حال بحرانی شدن است.

بهرام نادی می گوید: هر چه قدر آب را از آبخوان دشت اصفهان-برخوار برداشت کنیم وضعیت را بحرانی تر می کنیم که نمونه هایی از این وضعیت را در ساختمانی که دچار ترک فرونشست شده اند، شاهدیم و اگر به این وضع ادامه دهیم تخریب های فرونشست در اصفهان بیشتر خواهد شد.

رضا اسلامی می‌گوید: هر چه به سمت شمال اصفهان می رویم با توجه به جنس خاک که از نوع رُس است، ترک های فرونشست بیشتر است، البته نمی توان گفت در مناطق جنوبی اصفهان فرونشست نداریم، در حال حاضر ترک های فرونشست در خانه های مسکونی خیابان های مهرآباد، شیخ صدوق و فرایبورگ مشاهده شده، اما شدت آن کمتر است، اما اگر برداشت از آبخوان اصفهان- برخوار ادامه یابد و آبخوان را خالی کنیم، این بلا بر سر تمام ساختمان های مسکونی اصفهان می آید.

او خاطرنشان می کند: دو راه برای تغذیه آبخوان اصفهان-برخوار وجود دارد، که یکی جاری شدن زاینده رود و دیگری توقف برداشت از آبخوان اصفهان است، چراکه اگر تا ۲۵ سال آینده آب آبخوان این دشت تمام شود، با وقوع فرونشست حتی اگر باران هم ببارد، دیگر آبخوان توان تغذیه شدن ندارد.

منبع: ایسنا